Analog RF Sistemleri
Radyo Frekans (RF) sinyallerin dağıtımı nasıl yapılır? Ya da Düzgün dağıtım nasıl yapılır?
RF sinyallerin son noktaya mümkün olduğunca eşit seviyede dağıtmak herkesin kolayca yapabileceği iş değildir, bazılarına göre bu iş çok kolay iken, bazılarına göre zor veya imkânsız olur.
Burada elimden geldiği ve bildiğim kadarıyla anlatmaya çalışacağım (yanlış veya eksik için bizi uyarırsanız düzeltme yaparım).
Çok eskiden sadece otellerde ve çok çok az toplu konutlarda kullanılan RF TV yayın sinyallerin dağıtımı yapılırken bu son dönemde ülkemizde toplu konut patlamasıyla RF TV yayın sinyallerin dağıtım işi oldukça artmış durumda ve yeterince uzman kişilerin olmadığından uydu anteni kuran kişilerin antenci olarak bilindiği için RF dağıtım işlerini de bu kişiler yapar oldu, durum böyle olunca son noktada bazı TV kanalları net iken bazıları kötü ya da tümü kötü durumda olduğunu gezdiğim yerlerde gözlemleme imkânım olmuştur, bende burada RF sinyalin nasıl dağıtılması gerekir anlatmaya çalışacağım.
Öncelikle şunu iyi bilmek gerekir RF analog sinyali çok kırılgan olduğu için RF sinyalin taşınacak RG6, RG11 ve TRUNK 540 kablonun kaliteli olması gerekir(kaliteli olursa sinyalde kaliteli dağıtılır), ikincisi ise kabloların uçlarına F Konnektör çok düzgün takılmasıdır, birçoğu bunu önemsemez hatta farkında bile değil ama sinyal taşımada yaşadığı sorunu da bir türlü gideremez işte bunun en önemli nedeni F Konnektör takılması ve yerine boşluk kalmayacak şeklinde takılıp sıkılması gerekir.
Önce F Konnektör kabloya nasıl takılmalı?
Kablo açacağı ile kablo soyulurken koaxial tellerin mümkün olduğunca kesilmemesi gerekir
Eğer kablo çift folyolu ise birinci folyo kesilir koaxial telleri geriye kablonun üzerine kıvrılır
Koaxialın altındaki ikinci folyo göbekteki yalıtkanın üzerinde duracak bu önemlidir
F Konnektör takma sırasında F Konnektörün içindeki boru ikinci folyoyu itmeden üzerinden geçirerek ikinci folyo ile koaxial arasından geçirilir F Konnektör somun tarafına bakarak kablonun orta göbeğindeki yalıtkan çıkmasına bir milim kala bırakılmalı ve F Könnektör sıkılmalıdır.
Yukarıdaki kurallara uymadan takılan bir F Konnektör nasıl eksikliği olur?
Tüm iletken kuralında olduğu gibi RF sinyal taşımada şase ya da eksi çok iyi temas etmesi gerekiyor, yukarıdaki kurallara uymayan takılan bir F Konnektör şase temasını zayıflatacaktır, birinci hata şurada yapılır, F Konnektör içindeki boru koaxialın altındaki folyonun üzerinden geçmesi gerekirken folyoyu iterse folyo yığılma yapacağında F Konnetörün borusu koaxialın altına giremeyecek bundan dolayı şase sadece borunun ağzı ile folyoya temas ederek zayıflatacaktır, ayrıca folyo yığıldığı için F Konnektör kabloya yeterince sürülmediği için somun tarafından kablonun canlı uc teli kısa kalacak buda kablonun bağlanacağı yerde canlı ucun temas etmeme riski olduğu gibi temas etse bile zayıf temas olacaktır.
Diğer hata ise tüm kurallara uygun şekilde F Konnektör taktık ancak somun tarafından somun dibinden kablonun ortadaki yalıtkan fazla çıkması durumda kablonun bağlanması durumda karşı tarafın şasesi F Konnektörün gövdesine temas etmesini önleyecektir, bu durumda şase somun üzerinden alacaktır buda zayıf şase demektir, hatta somunun gövdeye bağlantı yerinde lastik conta varsa şase ölü demektir.
Şaseler bu kadar önem arz ederken F Konnekörlerin gevşek bağlanmaması gerekir demek gerekmez her halde!!! Anahtarla sıkın demiyoruz ama elle sıkılmalıdır.
Eğer F Konnektör takma kuralına uyarsanız RF sinyali düzgün dağıtacağınıza garanti verebilirim.
Şimdi HEADEND kuralım ve siteye dağıtalım.
HEADEND Modülatörümüz birden fazla ünite ise RF çıkışları uygun bir TAP ile birleştirelim (Modülatörlerin IN/OUT ‘ları varsa kullanılabilir, tabi ki TAP özellikli ise)
TAP’ın TAP çıkışları Modülatörlerin çıkışlarına bağlayalım
TAP’ın OUT çıkışına sonlandırıcı takıyoruz
TAP’ın IN girişine SPEKTRUM bağlayalım ve sevileri ayarlayalım
Not: tüm BANDlar seviyeleri sonuna kadar açılarak en düşük seviye olan değeri taban alınarak tümü eşitlenir.
ÖRNEK GRAFİK GÖRÜNTÜSÜ:
Tekrar hatırlatalım Modülatör çıkış seviyeleri mümkün olan en son seviyeleri kullanacağız ki CN (Carrier-to-Noise Ratio) değerimiz mümkün olduğunca yüksek olsun
Şimdi TAP’ın IN girişine Ana Amplifier/Anfi bağlayıp TILT / EĞİM vermemiz gerekir
TILT nedir? Nasıl çalışır?
RF bandı 47 – 860MHz arasıdır aşağıdaki grafik resimde gösterdiğim kırmızıçizgi gibi 860MHz son band sabit kalır ve 47MHz baş taraftan kırmızıçizgi şeklinde aşağı veya yukarı TILT verilir, bu sayede ters eğimi düzeltme ve doğru eğim verme imkânı sağlar.
ÖRNEK GRAFİK GÖRÜNTÜSÜ:
TILT Nasıl verilir?
ÖRNEK AMPLIFIER KONTROL GÖRÜNTÜSÜ:
EQUALIZER den TILT verilir, TILT band başından zayıflatarak TILT elde edilir veya ters eğim düzeltilerek doğru eğim verilir.
EQUALIZER ters saat yönüne çevrilerek band başında zayıflatılarak ters eğim varsa düzeltilir ve veya doğru eğim verilir.
TILT VERİLMİŞ ÖRNEK GRAFİK GÖRÜNTÜSÜ:
Eğer şöyle bir sorunuz olursa “Modülatörde TILT verilmez mi?”
Modülatörde TILT verilebilir hiçbir mahsuru yok ancak duruma göre TILT yanı SKALA seviyesinde oynama gerektiğinde tüm band’ların seviyeleri ile oynamak gerekir ama Amplifier üzerinde yaparsanız tek kontrol alanından istediğiniz gibi her zaman kolay bir şekilde ayarlama imkânınız olur.
Ne kadar TILT verilmeli?
Ben burada 10dB TILT örneği verdim ama 10dB TILT verilir diye bir kural yoktur.
Burada dikkat edilmesi gereken şudur.
Varış yerin mesafesi ve kayıp oranına göre hesap yapılması gerekir.
Çok fazla TILT verirseniz üst band en fazla 105dB civarı olabilir, alt band ise TILT den dolayı çok daha düşük olacaktır bu durumda varış yerine üst band yayınların kalitesi iyi iken alt bandın yayınları kötü olacaktır sebebi ise fazla TILT den dolayı alt band seviyesi düşük idi birde yoldaki kayıptan dolayı seviye daha da düştüğü için görüntü kalitesi de düşecektir, düşük kaliteli görüntüyü tekrar Amplifier ile yükseltmek kaliteyi düzeltmez.
Çok az TILT verirseniz birde varış yeri uzak ve çok kayıp veriyorsa varış yerinde üst band’lardan yanı ters eğim çok fazla olacaktır buradan Amplifier ile TILT seviyesi tam kıstığınızda bile doğru eğim vermeyi bırakın ters eğimi dahi tam düzeltemeyeceksiniz hem bu sorun ortaya çıkacaktır hem de GAIN yanı devam etmek için KAZANÇ seviyesini istediğiniz seviyeye yükseltemeyeceksiniz.
Daima sinyali yüksek seviyede taşımak gerekir 75dB üzeri seviyelerde Amplifier gerektirir daha düşük seviyelerde taşırsanız CN kaliteniz düşer sizde düşük CN değerli sinyali yükseltmiş ve taşımış olacaksınız yanı kötü sinyali taşımış olacaksınız. En fazla Amplifier çıkışı 105dB olmalı çok gerekiyorsa 110dB olabilir ama Amplifier çıkışından TV görüntüleri izleyin bozulma olup olmadığını kontrol etmeyi unutmayın.
Buraya kadar uzun bir yazı oldu ama eğer kaynaktaki sinyali mümkün olduğunca en iyi seviyeye getirmezseniz taşıma ve dağıtma sırasında ne kadar doğru ve düzgün dağıtım yaparsanız yapın faydası olmayacaktır bu yüzden kaynağı en iyi hale getireceğiz.
Dağıtıma Başlamadan Önce Şunları Belirtmekte Yarar Vardır.
- Mümkün olduğunca az Amplifier kullanılmadır, ama gerekiyorsa kullanacağız bundan kaçınmayacağız.
- TV de yanı son nokta prizde CN (Carrier-to-Noise Ratio) değerimiz en az 46dB olmalıdır, kabul edilebilir en az CN değeri 43dB dir ancak pratik mühendislikte bu değer 46dB dir.
- TV de yanı son nokra prizde en az seviye değer. 65dB, en fazla 75dB olmalıdır. Şunu da ekleyelim TV tünerin hassasiyetine göre 57dB kadar düşük seviyelerde bile net görüntü verebilen TV’ler olabilir.
- RF sinyalleri taşınan hatların üzerindeki TAP veya Splitter’ler de açık uçları 68ohm sonlandırıcı ile sonlandırılmalıdır.
- Belki şöyle bir sorusu olan olur, TAP mı? Splitter mi? Kullanılmalı? Buna cevap vermeden önce TAP nedir? Splitter nedir? Bilmek gerekir ve ona göre TAP veya SPLITTER kullanılmalıdır.
- TAP nedir? Tap ana hat üzerinden dal çıkış almak için kullanılır. Daha iyi anlaşılması için şöyle bir örnek verelim sokağımızdan çok kalın borularla su şebekesi geçer bu kalın borudan çok daha ince boru ile apartmanımıza hat alırız işte bizim TAP’larımızda buna benzer. TAP ile ana hattın üzerinden bir veya birden fazla dal almamızı sağlar.
- SPLITTER nedir? Splitter bir hattı eşit seviyede bölmek için kullanılır.
- 5-1000MHz mi? 5-2400MHz mi? Kullanılmalı? RF yayını 47-860MHz arası olduğu için 5-1000MHz kullanılmalıdır. Ayrıca 5-2400MHz den 5-1000MHz daha az kayıp verdiği için kullanılmasında fayda var, eğer RF ile IF (Intermediate Frequency) yanı uydu sinyali taşınıyorsa zorunlu olarak 5-2400MHz kullanılmalıdır.
- TILT nedir? Neden ihtiyaç duyulur? Yukarıda biraz anlatmaya çalıştım ama burada da değineyim, sonraki band önceki banda göre daha çok zayıflar bu nedenle band ilerledikçe zayıflama artar buda band sonuna doğru eğim olur bizde bu eğimi göz önüne alarak band sinyali gönderirken band başına doğru eğim vererek sinyalin vardığı yerde seviyeler eşit civarında olur bu sayede sinyal taşıma süreci boyunca eşit seviye civarında sinyal elde etmiş oluruz.
- RF sinyali Multiswitche en fazla 90dB sinyal girilir, eğer 90dB den daha fazla girilmesi durumunda bazı Multiswitchler bozulabilir buna dikkat edilmesi gerebilir.
Şimdi RF Sinyali Dağıtmaya Başlayalım.
Nasıl bir sistemde dağıtım yapacağız? Buna göre durum değişebilir bilinenleri sırayla anlatmaya başlayalım.
Birinci sistem bodrum katında Mutiswitch var buradan dairelere kablo gidiyor diyelim, yanı Apartmanda bir pano var diyelim.
HEADEND merkezden aşağıdaki grafikte göründüğü gibi çıkış yaptığımızı varsayalım
Varış yeri ise aşağıdaki grafikte göründüğü gibi oluştuğunu varsayalım
Bu grafikte görüldüğü gibi değerler yüksek ama üst banda doğru -5dB eğim oluştu burada hiç Amplifier kullanmadan gelen hatta 6,5dB bir yan TAP ile dal alıp OUT çıkışı sonraki bloğa gönderebiliriz.
Şimdi nasıl oldu? TAP çıkışı 90 – 85dB civarı oldu bu değerler Multiswitche girilebilir, ancak daireye gidene kadar üst band’lar daha fazla zayıflayacağı için -5dB TILT daha fazla olacak -10dB gibi olabilir prizde 65dB den daha düşük değilse sorun yok ama üst band’lar 75dB üstü olacak, daha fazla seviye olan TV’lerde çizgiler oluşabilir.
Peki devam eden hat nasıl oldu? 95 – 90dB civarı oldu sonraki blokta o kadar fazla TILT olacak ki Amplifierin TILT’i ters saat yönüne sonuna kadar çevirseniz dahi doğru eğim vermeyi bırakın ters eğimi dahi düzeltemezsiniz böyle bir durumda dağıtım burada çökmüştür.
Peki, ne yapmak lazım?
Burada Amplifier kullanarak -5dB TILT’i düzelterek tekrar doğru eğim verip seviye Alternatörü ile sonraki bloğa gidecek seviyeye yükselteceğiz, Amplifier çıkışına bu bloğun Multiswitche yetecek şeklinde bir yan TAP ile dal alıp OUT çıkışı bir sonraki bloğa gönderebiliriz.
Bu şekilde dağıtım yapabiliriz.
Burada bir şeye dikkat çekmek istiyorum ilk bloktan itibaren Amplifier çıkışından kendi bloğu için bir yan TAP ile dal alınacağı için çok fazla TILT verilmemeli, mümkün olduğunca az TILT verilmelidir. Yanı bir sonraki blokta oluşacak ters eğimi düzeltebilecek ve seviye Alternatörü ile gerektiği seviyeye çıkarabilecek şeklinde TILT verilmelidir ki çok fazla TILT verilmiş sinyaller dairelere gitmesin.
İkinci sistem ise sadece RF yayını var uydu yayını yok, blokta bir pano var varsayalım.
HEADEND merkezden aşağıdaki grafikte göründüğü gibi çıkış yaptığımızı varsayalım
Varış yeri ise aşağıdaki grafikte göründüğü gibi oluştuğunu varsayalım
Burada Amplifier kullanacağız neden kullanacağımızı bir üstte anlattım. Amplifier kullanarak ters eğimi düzeltip Alternatör ile istenilen seviyeye yükseltilir.
Amplifier çıkışından nasıl dal alınmasına gelmeden önce aşağıdaki resimde Multitap görülüyor, Multitapların çıkışları farklı zayıflatma özelliğine sahiptir. Bunun önemli panoya en yakın daire kablosu en çok zayıflatılan çıkışa bağlanır, en uzak daire kablosu en az zayıflatılan çıkışa bağlanarak dairelerin seviyeleri mümkün olduğunca eşitleme imkânı sağlar.
TAP çıkışları ne kadar zayıflattığı çizelgesi
Daire sayısına göre Multitap’tan Multitap’a bağlanabileceği gibi Splitter ile bölünerek Multitap’lara dal verilebilir.
Bu durumda Amplifier çıkışından en düşük bir yan TAP ile çıkış alıp duruma göre TAP’tan TAP’a veya Splitter ile bölerek Multitaplara bağlayıp dairelere dağıtım yaparız.
Neden bir yan TAP ile Amplifier çıkışından dal alıyoruz?
Eğer Multitap üzerinden OUT alsaydık Amplifier çıkışını birinci Multitap’a girdik OUT dan -8dB kaybettik, ikinci Multitap’a girdik OUT den yine -8dB kaybettik yanı iki Multitap’tan -16dB kayıpla sonraki bloğa sinyali gönderirsek sinyalimiz çöker. Bundan dolayı en az kayıpla diğer bloğa göndermek için en iyi çözüm bir yan TAP ile dal alıp OUT çıkışı diğer bloğa göndermektir.
Multitap Yerine Splitter Kullanılamaz mı?
Multitap yerine splitter kullanılabilir ama profesyonel projede Multitap kullanılması uygun olur.
Üçüncü sistem ise bir blokta birden fazla pano var, uydu yayını var veya yok varsayalım.
Bu sitemde her blokta birden fazla pano olduğu için TAP ile dal alarak dağıtım yapmamız zor hatta imkânsız olur. Bu durumda her blok için Amplifier kullanmamız gerekir ana hat içinde gerektiği yerde Amplifier kullanarak dağıtım yapabiliriz.
Ayrıca şuna dikkat çekmek istiyorum.
Yukarıdaki grafikte S10 ile S11 band arasında seviye farkı oluştu bunun nedeni nedir?
Yukarıdaki grafikte S3 den S34 kadar band var, ama hiç boşluksuz yan yana görüyorsunuz.
Aşağıdaki grafik ise Full band üzerinden S3 den S34 kadar band var, ancak S10 ile S11 arasında bir boşluk var! İşte burada 8 adet C bandı var bundan dolayı eğimde seviye farkı var. Ya da şöyle düşünün yukarıdaki grafikten örnek S21 den S28 e kadar olan alanı çıkarıp barları yanaştırın aynı şekil olacaktır.
Eğer böyle bir durumla karşılaşırsanız az olan tarafı Modülatörden düzeltme yaparak hat boyunca bu dertten kurtulmuş olabilirsiniz.
RF sistemin dağıtımı burada yazarak tam olarak anlatmak mümkün değil uygulama alanında Spektrum yorumlama seviyeye gelmek gerekir. Burada genel giriş bilgisi olması açısından faydalı olacağı gibi daire sakinlerinin nasıl hizmet almaları gerektiği açısından bilgi sahibi olmasını da sağlamış olur diye düşünüyorum.
Yukarıdaki resimler grafik olarak oluşturdum gerçek sahada böyle olmaz diyebilirsiniz, evet bire bir böyle olmaz ama çok yakın olarak olur aşağıdaki Log dosyalar yıllar önce hiç kaliteli olmayan ürünler, kablolar, F konnektör ayrıca RF alanındaki çok azını F konnektörleri ben taktım, çok sorunlu gördüğüm F konnektörleri kesip yeniden takarak sinyal dağıtımı yaptım.
Bu Loglarda kesinlikle oynama yoktur. Logların alınması, Fotoğrafların çekilmesi, Logların Export edilmesi ve Logların altına Fotoğrafların eklenmesi bizzat kendim tarafından yapılmıştım.
Bu Loglar İstanbul kayabaşı TOKİ 15. ve 16. Bölgelerin tüm panolarından alarak TOKİ'ye teslim edilmiştir.
Ayrıca bi gerçek spektrum görüntü daha
Saygılarımla
Adem GENÇ